40 VITE NGA PRANVERA E LAVDISHME E VITIT 1981.

Shkruan: Zymer KUQAJ,Suedi

Zymer Kuqaj

Nuk kishin kaluar as 13 vite të plota nga demonstratat e fundit në Kosovë, ato të vitit 1968. Kosova 13 vite më vonë prap po ziente, prap po shkrepte e merrte flakë për të drejtat dhe liritë e mohuara. Kosova nuk kërkonte as më shumë dhe as më pak së sa kombet tjera në Jugosllavinë e atëhershme, vetëm të jetë e barabartë më kombet tjera.

Të njihej e drejta si komb shqiptar ashtu siç edhe në të vërtetë ishte dhe rrjedhimisht edhe e drejta për të qenë e barabartë më njësitë tjera federale. E drejta për të qenë e barabartë më njësitë tjera federale kishte emrin, Republikë.

Çka kishte ndodhur në Kosovë pas demonstratave të vitit 1968 deri në vitin 1981?

Shikuar realisht kishte një përparim ekonomik, kulturor dhe politik në këto mesvite. Dy janë kryesore.

Një, themelimi i  Universitetit të Prishtinës më 1970.

Dy, Kushtetuta e vitit 1974 që e bënte Kosovën pjesë të njësisë federale të Jugosllavisë por jo të barabartë më njësitë tjera federale (republikat). Kosova kishte të drejtë të këtë përfaqësuesin e vet në Kryesinë e Jugosllavisë por  kishte më pak deputet në të dy dhomat e parlamentit të federatës jugosllave. Kosova në të njejtën kohë ishte edhe nën ombrellën e republikës së Serbisë dhe kishte delegat në parlamentin e saj që përfaqësonin Kosovën.

Kombi i 3-të më numër të popullsisë në Jugosllavi, pas serbëve dhe kroatëve quhej padrejtësisht kombësi. Kombësit nuk mund të ishin të barabartë më kombe.

Kjo ishte Kosova e para 11 marsit të vitit 1981.

Çka i parapriu kësaj ngjarje kur në gjithë bllokun socialist të lindjes ishte heshtje varri? Kush ishin studentët organizator dhe ku e merrnin guximin për të prishur imazhin e një shteti "model" për vendet e bllokut socialist?

Do më falni nëse shkrimi im do të jetë pak subjektiv. Unë nuk jam studiues, po përjetues i këtyre ngjarjeve.

Unë do të mundohem të ndriçojë, zbardhi arsyet kryesore që rezultuan në shpërthimin e demostratave të vitit 1981.

Faktet e mija janë pikëpamjet dhe përjetimet e mija si student nga viti i parë i studimeve (1977/78) deri në vitin e katërt fakultetit juridik në Prishtinë. Vit ky kur ndodhi pranvera e lavdishme e vitit 1981.

Në këto katër vite kishte ndodhur një zgjim i madh kombëtar e kjo në mënyrë të veçantë vërehej tek rinia studentore. Kur them tek rinia studentore mendoj të rinia shqiptare në gjithë hapësirën e ish Jugosllavisë që studionin në Prishtinë.

Po cilat ishin ngjarjet që ndikuan të studentët në rritjen apo zgjimin e vetëdijes kombëtare?

Ishin një seri ngjarjesh që kanë ndikuar drejtëpërdrejtë tek rinia studentore dhe si të tilla edhe revoltën e studentëve. Këto janë:

- Festimi i 100 vjetorit të Lidhjes shqiptare të Prizrenit, posaçërisht kërkesa kryesore e këtij kuvendi: për mosndarjen e territoreve shqiptare,

- shkëmbimi kulturor më Republikën e Shqipërisë,

- literatura e botuar në Kosovë që i kishte shpëtuar cenzurës politike.

- Literatura e ndaluar që vinte nga Shqipëria zyrtare në rrugë të ndryshme.

- Ndikim të madh kishin edhe levizjet ilegale të kohës që në përgjithësi kishin orientim të majtë dhe të vijës së pushtetit aktual në Shqipëri.

Shkaqet e drejtëpërdrejta që ndikuan në shpërthimin e  demonstratave të pranverës së vitit 1981 dhe veçanërisht të datës së fillimit të 11 marsit ishin kushtet e vështira ekonomike të rinisë studentore.

Universiteti i Prishtinës shënonte rritje për çdo vit akademik dhe bashkë më të edhe numri i studentëve rritej. Këtë rritje të numrit të studentëve nuk e përcillte edhe infrastruktura në akomodimin dhe shërbimet tjera përcjellëse karshi studentëve.

Do të jenë këto kushte të këqija dhe posaçërisht radhët e gjata të pritjes për ushqim në menzën e studentëve që do të nxiste një protestë në menzën e studentëve më 11 mars të vitit 1981.

Në mbrëmjen e 10 marsit vie tek unë shoku im Januz Januzaj, shok i gjimnazit dhe i 4-tër viteve në fakultetin juridik në Prishtinë. Ai më njofton së bashkë më shokët e dhomës, Ramadan Gashin (atëherë Dobra), Kadri Kryeziun dhe Bedri Deliun kishin vendos të organizojnë një lloj proteste në Menzën e studentëve më datën 11 mars në mbrëmje. Januzi kërkojë ndihmën time që të përhap sa më shumë që ishte e mundur të studentët tjër këtë njoftim dhe njëkohësisht të jem i kujdesshëm të kontaktoj vetëm më student që kisha besim.

Januzi, Kadriu, Ramadani dhe Bedriu ishin shokët e mi më të afërt gjatë kohës së studimeve. Isha mysafir i shpeshtë në dhomën e tyre. Është interesant së ata për katër vite të studimeve ishin shokë dhome apo cimera siç i thonim atëherë. Të gjithë ndanim të njëjtat pikëpamje politike, normalisht më nynca individuale që kishim. Kryesore kishim të njëjtat ideale kombëtare. Në bazë të kësaj, nuk kishte temë që nuk e diskutonim hapur dhe pa dyshimin më të vogël për njëri tjetrin.

Ajo çka nuk më tregoj Januzi ishte së iniciativën për protestë nuk e kishin marrë vetëm këta të katërt por edhe dy të tjerë, Gani Koci dhe Murat Musliu. Edhe vet tubimi nuk ishte mbajt në dhomën e tyre (312) por në dhomën e dy të fundit që ishte dhoma fqinje numër 310 konvikti numër 3. Bile në atë dhomë kishte qëlluar të jetë edhe nipi i Muratit Selim Geci.  Për këtë fakt jam njoftuar jo më parë së në fund tëvitevetë80-ta. Ka qënë një kohë që nuk duhej të tregoje krejt çka dije dhe njëkohësisht nuk ishte mirë edhe për veten tënde të dije më shumë së sa nevojitej.

Më Ganiun dhe Muratin nuk kam pas rast të shoqërohem, për këtë arsye kam një kujtim të zbehtë për ta. Muratin e mbaj mend më shumë nga data 26 mars që kontrollonte hyrje daljet në konvikti numër tre. Më siguri e kishte detyrë nga grupi organizator i demonstratës së 26 marsit.

Në mbrëmjen e 11 marsit në ora 19.00 ashtu siç ishim marrë vesh jemi takuar në platon e menzës së studentëve. Së pari e takova shokun tim Milazim Zeqiraj që kishte ardhur më Eminen, vajzënqësi e dashuronte. Milazimi ishte i njoftuar nga unë dhe nga Januzi.

Ishte zgjedh kjo kohë pasi në këtë kohë shumica e studentëve darkonin dhe në këtë kohë krijoheshin radhët e gjata në pritje të ushqimit. Qëllimi ishte të shfrytëzohej kjo tollovi më radhë të gjata dhe pakënaqësia e studentëve më këtë pritje ti bashkoheshin protestës së planifikuar.

Për habinë tonë në menzë nuk kishte fare rend. Ishin lëshuar të katër vijat ku merrej ushqimi dhe më sa vërehej personeli i menzës ishin shumë të organizuar në atë mënyrë që të mos të krijoheshin radhë në pritje, çka nuk ishte e zakonshme ditëve tjera.

Dyshimet tona së informata për protestë ka shkuar në vesh të shërbimit të sigurimit ose së paku të Qendrës së studentëve filluan të sillet në mëndjet tona. Pas disa hamendjeve kemi hy në menzë dhe kemi tentue ti bindim studentët që pritnin në radhë që të refuzojnë marrjen e ushqimit. Disa student nuk kanë përfill fjalët tona. Disa kanë filluar më pyetje përse të refuzojmë duke hapur debat e ndërkohë rendi fillon të rritët. Edhe personeli I menzës më kureshtje filloj të shikoj tollovinë që ishte krijuar duke lënë anash obligimin në azhuritetin e tyre në punë. Pas një kohe të shkurtër ishte krijuar tollovi e madhe nga studentët që vinin e që rrallë kush nga ta hynte në radhë për të marrë ushqim. Shumica ishin kureshtarë të dinin së çka po ndodh.

Personeli përgjegjës i QS duke e pa gjëndjen së për çdo minutë bëhej më kaotike kërkonte që dikush nga studentët të bisedoj për arsyen e kësaj tollovie. Nëse mbaj mend drejtë ka qenë Kadri Kryeziu, Ramadan Gashi dhe Sylë Mujaj që kanë hy brenda në objektin e menzës por që pas një kohe të shkurtër kanë dalë jashtë të revoltuar. Kadri Kryeziu tha: këtu ka më shumë punëtor të sigurimit së sa punëtor të menzës. Bashkë më këta të tre dhe një grup i studentëve jemi drejtuar të dalim jashtë shkallëve nga drejtimi i konvikteve. Gjatë zbritjes së shkallëve kemi dëgjuar zhurmë që vinte nga kati i menzës që ne e linim. Zhurma nga përmbysja e objekteve të forta veç sa rritej. Ky ishte shkaku që unë më Kadriun të mos dalim jashtë por të ngjitemi përsëri në katin e menzës nga shkallët nga drejtimi i qytetit.

Kur kemi hyrë në sallën e menzës ishte krijuar një gjëndje kaotike. Një grumbull i madh i karrigeve dhe tavolinave ishin hedhur duke e krijuar një grumbull të madh në mestë sallës. Pjata, gota dhe lugë ishin shpërndarë në dysheme të sallës. Studentët vazhdonin të demolonin çdo gjë. Një vajzë më flokë të lidhura prapa dallohej mes të gjithë studentëve tjër më mllefin e saj që shfrynte në thyerjen e asaj çka nuk ishte thyer ënde. Vajza ishte Bahrije Kastrati, studente e vitit të dytë të fakultetit juridik dhe motra e të fejuarës së Kadriut. Kadriu posa e vërejti shkoj të ajo dhe i tha diçka në stilin, së mjafton tani. Salla e menzës nuk ngjante më në sallë udhqimi por në një hangar të vjetër të nobiljeve të mbetura jashtë shftytëzimit. Në menzë nuk kishte çka të protestohej më. Radha ishte që të protestohej jashtë.

Platoja para menzës së studentëve ishte e mbushur më student. U dëgjuan thirrjet që të vazhdojmë protestën në rrugë. Në përgjithësi për ne të gjithë studentët ishte hera e parë që demonstronim. Demonstratat i kishim pa vetëm në filma ose emisione informative në televizion. I vetmi që e dija që kishte këtë përvojë ishte Xhevat Zekaj. Ai kishte jetuar një kohë në përendim dhe kishte marrë pjesë në disa tubime proteste të së majtës shqiptare në emigrim. Xhevati dhe një grup studentëve rreth tij filluan marshimin drejt qytetit. Një grup i studentëve ishin rreshtuar karshi nesh dhe kërkonin që të mos vazhdojmë për në qytet. Nuk do të jetë mirë kështu, thonin ata në drejtim tonin. Megjithatë grupi i studentëve ku isha edhe unë injorojë këta student dhe vazhdoj tutje.

Kjo protestë do të vazhdonte më marshim demonstrativ nëpër rrugët e Prishtinës të një numri simbolik të studentëve që nuk besoj së e kaluar numrin prej 200 personave. Parakalimi ka qenë në rrugën R. Sadiku në drejtim të qytetit. Pas fakultetit juridik jemi kthyer majtas për të dalë në shesh që atëherë njihej më shumë më emrin, Korzo. Kemi vazhduar më tutje para ish Komitetit krahinor në drejtim të Radio Prishtinës deri të udhëkryqi para fakultetit filozofik për të kthyer në të majtë për të mbërri përsëri të menza e studentëve.

Gjatë parakalimit tonë parulla kryesore e  brohoritur  ka qenë "Kushte, kushte". Para komitetit krahinor është thirr edhe "Poshtë borgjezia e kuqe". Gjatë marrëshimit janë thyer edhe disa reklama filmi pornografik diku afër radio Prishtinës.

Demonstrata ka vazhduar deri afër udhëkryqit para menzës. Aty ishte formuar një kordon policie dhe e kemi vërejtur së është e pamundur që të shkojmë ashtu të organizuar në grup. Atëherë grupi është shpërndarë dhe secili në mënyrë individuale nga ana e Institutit albanologjik ose nga ana djathtë nga ndërtesa që ishte në ndërtim e sipër jemi tubuar më grupin e madh të studentëve që ishte rritur shumë në numër. Në udhëkryqin para menzës, në rrugët që të çojnë në drejtim të Aktashit dhe në rrugën Ramiz Sadiku gati deri afër restorantit "Rugova" ishin mbushur më student. Parulla të shkruara nuk kishte por brohoritja e parullave nuk mungonte. Parulla kryesore ishte "Kushte kushte", "Duam bukë" për të vazhduar më vonë më parullën "Lironi shokët". Numri i protestuesve diku rreth orës 22.00 kishte arritur kulmin. Mund të kën qënë diku rreth 4 deri 5000 student dhe një numër i vogël i qytetarëve. Situata në çdo moment dukej së mund të dal nga kontrolli.

Për të "qetësuar" situatën kishin ardhur Ymer Jaka, sekretar krahinor i arsimit, Hajredin Hoxha profesor i Universitetit dhe nëse kujtoj drejtë edhe Nebih Gashi nga komiteti komunal. Hajredin Hoxha propozoj që të hymë në sallën e sporteve për të biseduar për kërkesat e studentëve. Studentët nga frika së kjo mund të jetë një kurth e refuzuan këtë propozim. Masa e studentëve nuk kishte ndonjë grup që të paraqitej para autoriteteve shtetërore që kishin ardhur por as të drejtohej karshi studentëve së si të veprohej. Dëgjoheshin shumë thirrje të ndryshme që situatën e bënte bukur shumë kaotike.

Një kohë të gjatë të asaj mbrëmje kam qënë më Sylë Mujajn apo më mirë më thanë krejtafër tij. Njiheshim mes vete më shumë nga fakti së kishim shokë të përbashkët. Jo shumë larg nga ne mbi një dollap elektriku kishte hipur një student që dallohej nga të gjithë studentët për mjekrrën që mbante. Ai ishte Ali Lajçi, student para diplomimit në Gjuhë dhe Letërsi shqipe. Aliu iu drejtua masës së studentëve më një përkrahje të hapur dhe publike për guximin që ishin tubuar për të protestuar. Fjalimi i tij nuk ka zgjatë as një minutë. Ai tha përafërsisht kështu: ç'është ky guxim dhe bashkim rinor, ç'është ky vrull rinor. Rini mos u dorëzo. Rini jepi vurmak.

Më këtë paraqitje Ali Lajçi e vodhi rolin e liderit të studentëve. E them këtë në kuptimin pozitiv të fjalës pasi më aq sa unë jam në dijeni Aliu nuk ka qënë në menzë aty ku ka filluar protesta dhe as në demonstrimin e bër rrugëve të Prishtinës. Janë ngjarjet në vazhdim që ai do të merr rolin e liderit më kuptimin e plotë të fjalës.

Pas disa thirrjeve të policisë që studentët të shpërndahen dhe refuzimit kategorik të studentëve karshi thirrjeve të policisë diku rreth orës 24.00 kanë filluar policia të hedhë gaz lotsjellës. Ishte hera e parë që gjenerata e jonë të provojë këto bomba gazi që shkaktonin dhimbje dhe lotim të syve, kollitje të pandërprera të shoqëruara më dhimbje gjoksi e barku.

Ky gaz do të shoqëroj rininë e Kosovës dhe në përgjithësi popullin shqiptar të Kosovës deri në fund të viteve të 90-ta.

Pas shpërndarjes më dhunë të protestuesve një grup i studentëve ku isha edhe unë kemi ndez një zjarr para konviktit numër 2 më mbetje të druve nga konvikti numër 5 që atëherë ishte në ndërtim e sipër. Aty kemi qëndruar deri në orët e para të mëngjesit të datës 12 mars 1981. Zjarri më nxehtësin dhe  ndriçimin që bënte krijonte një ndjenjë të veçantë. Këtë ndjenjë të veçantë e shtonin edhe më shumë këngët më motive patriotike që këndoheshin nga studentët. Ka pas edhe recitime, gjithashtu më motive patriotike dhe atdhedashurie. Ajo që shihej qartë ishte së vajzat dinin të këndonin më bukur dhe njëkohësisht i dinin më mirë së djemtë edhe tekstet e këngëve.

Demonstrata e 11 marsit përfundoi në orët e hershme të ditës së nesërme.

11 marsi filloj si një rebelim tipik rinor në menzën e studentëve për të vazhduar më demonstrimin e hapur në rrugët e Prishtinës për të ja dhënë kuptimin e plotë të një demonstrate që kishte për bazë karakterin social por që në brendinë e saj kishte edhe kërkesat politike që do të shpalosën shumë më qartë pas dy javësh në demonstratën e 26 marsit.

 

40 VITE NGA PRANVERA E LAVDISHME E VITIT 1981

Pjesa e dytë.

Demonstrata e 11 marsit ishte si një zjarr i ndezur në zemrat e studentëve.  Dy javët në vazhdim në rininë studentore ndjehej qartë nxehtësia që ky zjarr lironte.

Organet partiake dhe shtetërore të krahinës së Kosovës i ngjanin hirit që kishte mbuluar këtë zjarr. Shërbimi i sigurimit e dinte së po të shprushej hiri, zjarri ishte i pashmangshëm. Kishte një reagim zyrtar shumë të matur në të përditshmen Rilindja së në mbrëmjen e 11 marsit ishte prishur rendi dhe qetësia publike. Asgjë më shumë.

Në Qendrën e studentëve mbretëronte një qetësi e çuditshme. Askush nuk fliste së çka ka ndodh, të gjithëve na shqetësonte së çka do të ndodh. Askush nuk dinte së çka do të ndodh, së do ndodh diçka e madhe të gjithë e ndjenim ose më mirë më thanë, asgjë nuk ishte e papritur.

Ishte e çuditshme edhe "qetësia" e milicisë dhe shërbimit të sigurimit. Kjo qetësi kishte një shpjegim. Krerët e komunistëve të krahinës, milicia dhe shërbimi i sigurimit kishin për qëllim që të ruanin qetësinë dhe imazhin e bashkim  vëllazërimit deri më 26 mars kur në Prishtinë do të parakalonte Stafeta e rinisë. Siç duket organet partiake dhe shtetërore aq më shumë afrohej kjo datë aq më shumë bëheshin nervoz dhe të pasigurt në veprimet e veta.

Më siguri më qëllim parandalimi të ndonjë të papriture më datën 25 mars në Prishtinë ishte tentuar që të ndalohej nga milicia Ali Lajçi studenti që kishte përkrah hapur demonstratën më një fjalim të shkurtër në natën e 11 marsit para mijëra studentëve protestues. Aliu sipas asaj që kam dëgjuar u kishte ikur milicisë për të ardh në konviktin numër tre ku ai banonte. Në konviktin numër tre ai gjën mbrojte të shokëve të tij të afërt dhe të një numri jo të vogël të studentëve. Vet i kam pa kur studentët nga katët më të larta gjuanin gjëra të forta, më shumë kavanoza në drejtim të disa milicëve që tentonin të hynin në konvikt më qëllim të burgosjes së Ali Lajçit. Në të njëjtën kohë kishte edhe thirrje dhe fishkëllima kundër policisë. Milicia duke e pa vendosmërinë e studentëve e sheh të pamundur ose shumë të rrezikshme hyrjen në konvikt dhe tërhiqet nga përpjekja për të burgos Ali Lajçin.

Ky veprim i policisë ishte shprushja e hirit në zjarrin që rrinte gacë e ndezur për dy javë. Të nesërmen më 26 mars gacat do të bëhen zjarr e zjarri do të merr flakë. Kjo flakë nuk u shua kurrë, përkundër dhunës policore, burgosjeve dhe vrasjeve deri më lirinë e Kosovës më 1999.

Unë banoja në konviktin numër tre në katin e parë. Unë dhe të gjithë studentët e këtij konvikti e dinim së diçka po përgatitej në katin e katërt në hyrjen më numra që fillonin pas numrit 400 aty ku ishin vendos studentët e fakultetit të bujqësisë. Aty ishte edhe Ali Lajçi.

Në mëngjesin e datës 26 mars edhe në ajër ndjehej së kjo ditë nuk ishte sikur ditët e zakonshme. Studentët në njëfarë mënyre kishin marrë kontrollin mbi konviktin. Personeli i konviktit ishte në sportel por ishin studentët që kontrollonin hyrje daljet. Asnjë të panjohur nuk e lejonin të hy brenda. Më aq sa unë e kam vërejtur ishte Murat Musliu përgjegjësi kryesor që kujdesej për hyrje daljet në konvikti.

Informata së do të këtë një tubim në Qendrën e studentëve në ora 09.00 ishte shpërndarë në të gjitha konviktet më të ftuar nga politika dhe Universiteti. Kjo informatë qarkullonte edhe në mbrëmje por tani në mëngjes ishte krejt e qartë. Më të marr këtë njoftim kam shkue në dhomën 312 aty ku banonin Kadri Kryeziu, Januz Januzaj, Ramadan Gashi(Dobra) dhe Bedri Deliu. Të katërt ishin në dhomë. I kam pyet, si do të veprojmë tani?

Këtu nuk ka alternativë ne do të marrim pjesë në këtë tubim si të gjithë të tjerët. Ne nuk jemi pjesë e organizimit këtë hër. Kjo ishte përgjigjja që mora nga shokët e mi.

Në mëngjesin, paraditen e datës 26 mars 1981 sheshi në mes konviktit numër 1 dhe barakava ishte si zgjua bletësh që rritej e rritej për çdo minut. Diku rreth orës 10.00 ishin tubuar mijëra student që banonin në QS dhe në banim privat. Në mes të një rrethi të madh ishte krijuar një hapësirë ku në njërën anë ishin ulur studentët më Ali Lajçi, Bajram Kosumi, Riza Demaj, Hamdi Hajdini, Sylë Mujaj, Ibrahim Nikçi dhe disa të tjerë që mua nuk më kujtohen. Nga shumë shokë kam dëgjuar së aty ka qenë edhe Abdullah Tahiri që unë nuk e kam njohur dhe për këtë arsye unë nuk kam ndonjë kujtim nga ai.

Në anën tjetër kishin ardh Azem Vllasi, ish kryetar i rinisë së Jugosllavisë, Sanije Hyseni kryetare e rinisë së Kosovës dhe Gazmend Zajmi, rektori i Universitetit të Prishtinës dhe Pajazit Nushi nga sekretariati për arsim të Kosovës.

Sheshi në mes të konvikteve të studentëve më 26 mars u shëndrrua në shesh të demokracisë. Aty studentët pa frikë dhe më guxim të paparë shpalosën kërkesat e veta përpara përfaqësuesve të pushtetit të atëhershëm.

Kërkesat e shkruara i lexoj Riza Demaj.

Aty u protestue kundër qarqeve të ndryshme antishqiptare dhe nënçmimit të këtyre qarqeve kundër identitet tonë kombëtar. U protestue për moszhvillimin ekonomik të Kosovës në krahasim më pjesët tjera të federatës jugosllave. U protestue kundër përpjekjes së policisë për burgosjen e studentëve pjesëmarrës të demonstratës së 11 marsit. U protestuan edhe kundër burgosjeve dhe politikës represive të pushtetit kundër popullsisë shqiptare.

Pas leximit të kërkesave Azem Vllasi u distancue nga kërkesat bile edhe i quajti edhe armiqësore.

Nga ky moment fillon një debat i ashpër në formë polemike në mes të studentëve e më së shumti Ali Lajçit dhe Azem Vllasit.

Ali Lajçi përmendi shkrimet e historianit Limanovski që kishin për qëllim nënçmimin e kombit shqiptar dhe së përmbajtja e këtyre shkrimeve ishte antishqiptare. Ai kundërshtoj mosreagimin e shtetit dhe të Azemit personalisht kundër këtij historiani antishqiptar. Aliu kërkoj edhe që studentët e Letërsisë shqipe të  mos jenë të detyruar të mësojnë në lëndën Letërsi jugosllave shkrimtar serb që ishin të njohur më veprat e tyre antishqiptare. Polemikat vazhduan edhe më padrejtësitë politike të Kosovës në shtetin jugosllav.

Në ndërkohë në publik prapa radhës ku ishin ulur studentët organizator u shfaqen parullat e shkruara në çarçaf. Parullat ishin "Trepça punon, Beogradi ndërton", "Uniteti", "Jemi shqiptar, sjemi jugosllav", "Lironi shokët", "Bashkim" etj. Parullat ishin shkruar në çarçaf dhe nuk ishin praktike më i mbajt dhe krejt e pamundur për ti ngritur lart më qëllim që të gjithë të lexojnë.

Për këtë arsye unë më disa student i kemi marrë parullat më i rregullue më mbajtëse druri anash të konvikti numër 5 që ishte në ndërtim e sipër. Nga punëtorët ndërtimtar kemi kërkuar çekiç dhe sharrë dore. Ata na i kan hedhur nga kati i dytë ose i tretë. Në të njëjtën kohë ndërtimtarët na shikojshin më shumë kureshtje pa dit shumë së çka po ndodh.

Kur i kemi rregulluar parullat në formë të pankartave i kemi sjellë përsëri në tubim. Vet e kam marrë parullën që shkruante "Bashkim" për të dorëzuar përsëri në grupin e 

studentëve që qëndronin prapa Ali Lajçit.

Shumë vite më vonë kur kemi busedue në familje rreth ngjarjes së 26 marsit, motra Mejremja që atë kohë ishte studente e vitit të dytë të fakultetit të mjekësisë dhe e pranishme në protest thotë: kur e kam pa Zymerin më parullën "Bashkim" në duar mu ka duk sikur po e shoh një film e jo vllaun tim. Po unë nuk kam mbajt ndonjë parullë në protest i thashë, ajo këmbënguli së nuk të kam pa vetëm unë por edhe shoqet e mia që isha më to. Atëherë u dorëzova dhe i thashë ashtu siç në të vërtetë mendoja së motra Mejreme më ka pa më siguri në momentin kur e kam sjellë të rregulluar parullën për të dorëzuar përsëri.

Të kthehem përsëri të protesta. Acarimi në mes të studentëve dhe Azem Vllasit veç sa thellohej. Gazmend Zajmi kërkonte nga studentët të formojnë një këshillë që pastaj të bisedojnë kërkesat e tyre më organet shtetërore. Studentët kërkonin garanci nga ai së policia nuk do ti burgos. Ai në një rast u përgjigj së garanci nuk mund të japi askujt, unë nuk di çka do të ndodh më mua që tani është dasht të jam dikund tjetër e unë kam ardhur këtu të ju.

Të kujtojmë së atë ditë në Prishtinë mbahej mbledhja e gjithë rektorëve të universiteteve të ish Jugosllavisë. Më vonë në po atë mbledhje Gazmend Zajmi do të zgjidhet Rektor i të gjitha universiteteve të Jugosllavisë. Post të cilin do të jetë i detyruar të jap dorëheqje pas një muaji.

Situata në tubimin e studentëve elektrizohej secilën hër e më shumë. Parullat e ngritura lart krijonin një ndjenjë madhështore dhe krenarie në mesin e studentëve. Parullat që brohoritshin më së shumti ishin "Jemi shqiptarë, sjemi jugosllav", "Lironi shokët" dhe "Unitet".

Në mesin e shumicës së studentëve ekzistonte një marrëveshje e heshtur së nuk duhet përmendur Shqipërinë, liderët e saj dhe bashkimin kombëtar. Jo pse nuk i kishim për zemër këto tema. Arsyeja ishte që të mos I japim pushtetit shkak për të na sulmuar së ne po e atakojmë sistemin kushtetues të Jugosllavisë.

Megjithatë një grup i studentëve që ishin të padurueshëm në një moment brohoritën: Parti Enver jemi gati kurdoherë. Ka kaluar një kohë e gjatë nga kjo ngjarje, sigurt mbaj mend së Xhevat Zekaj ishte një ndër ata që brohorisnin. Realisht shumica e studentëve nuk e përkrahnin këtë brohoritje dhe në të njëjtën kohë e konsideronin si parullë që sjellë pasoja të mdha për protestën dhe për vet studentët. Azem Vllasit i shkonin djersë të ftohta. Ky është kontrarevolucion bërtiste.

Ishte afruar ora 12.00 e datës 26 mars 1981. Protesta në QS pritej të eskaloj në demonstrim rrugëve të Prishtinës. Ndërsa në QS protestohej, jo më larg së 3 kilometra në Prishtinën e 26 marsit festohej. Atë ditë dhe atë orë parakalonte Stafeta e rinisë, simbol I besnikërisë ndaj Titos, bashkim vëllazërimit dhe shtetit të Jugosllavisë. Në qendër të qytetit pushteti kishte ndërtuar skenë të madhe, kishte organizuar nxënës të shkollave të mesme dhe fillore të merrnin pjesë që kjo festë të dukej sa më madhështore.

Pushteti i asaj kohe në atë ditë do të dëshironte që të këtë sa më shumë njërz në pritje të stafetës dhe të mos kishte fare njërz dhe protesta në QS të mos figuronte fare.

Përkundër dëshirës dhe mundësive të pushtetarëve, uragani i filluar në QS nuk mund të ndalohej. Ai filloi të lëviz drejt qytetit.

Studentët tentuan që Azem Vllasi të prij në ball të demonstratës por kotë Azemi refuzonte të jetë pjesë e demonstratës. Përveç parullave të shkruara në ball të demonstratës kishte edhe flamuj. Kishte flamuj shqiptar, të klasës punëtore (proletariatit) dhe flamuj të shtetit jugosllav. Mungonte më qëllim flamuri i Serbisë. Mesazhi ishte i qartë, ne pranojmë të jetojmë në Jugosllavi vetëm si të barabartë dhe së pushteti i Serbisë mbi Kosovën absolutisht është i papranueshëm.

Mijëra student marshuan në drejtim të qytetit. Rruga prapa konviktit numër 1 dhe 2 ishte mbush më student dhe më brohoritje të parullave.

Në anën tjetër policia kishte marrë të gjitha masat që të pamundësoj depërtimin e studentëve në qytet. Në qytet festohej. Kjo ishte një arsye më shumë që karshi studentëve të mos kursehej dhuna dhe arroganca e policisë. Kjo dhunë filloj posa ju afruam semaforëve në udhëkryqin para menzës. Krismat nga bombat e gazit lotsjellës por edhe të armëve të policisë i detyruan studentët që të tërhiqeshin.

Pas tërheqjes kishte edhe disa përpjekje për të marshuar drejt qytetit por dukej krejt e pamundshme. Kishte aq shumë policë, gati sa edhe student.

QS ishte mbushur plot tym nga bombat e gazit. Policët vazhdonin të gjuanin bomba gazi në mënyrë të pakontrolluar. Disa bomba i kam kapur më dorë duke i kthyer në drejtim të policëve. Njëra nga bombat më shpërtheu në dorë. Në fillim pata ndjenjën së diçka e vakët ma përshkroi dorën. Kur e kam shikue dorën ishte plot më gjak sa nuk vërehej vet plaga e krijuar. Ka ardh një student që unë nuk di së kush ka qënë. E ka heq bluzën e vet nga trupi dhe ma ka mbështjellë dorën më të. Disa student tjër kanë ndaluar një makinë të rastit në rrugë dhe më kanë dërguar në spital. Këtu përfundon pjesëmarrja ime në demonstratat e vitit 1981. Nuk di sa ka qenë ora por nuk besoj së ka mund të jetë më shumë së ora 2 e pasdites.

Shkrimi në vazhdim është ajo çka dihet.

Demonstrata u shua më një dhunë dhe brutalitet të egër tani edhe më ndihmën e njësisë speciale të policisë federative. Kjo polici u tregua shumë e ashpër dhe e pamëshirshme karshi studentëve dhe të një numri simbolik të qytetarëve që ishin bashkuar demonstratës së studentëve të 26 marsit.

Ishte kjo dhunë dhe ky brutalitet i policisë kundër studentëve që nxiti reagimin e klasës punëtore dhe të masës së gjerë popullore në solidarizim më studentët dhe kërkesat e tyre. Kulminacioni e demonstratave vitit 1981 ishin datat 31 mars dhe më 1 e 2 prill. Tani nuk ishin më protesta të studentëve por protesta gjithë popullore. Parulla "Kosova Republikë" ishte bërë sinonim dhe kerkesë kryesore e protestave.

Solidarizim më protestat e studentëve dhe të qytetarëve të Prishtinës do të ndodhin në të gjitha qytetet kryesore të Kosovës.

Kosova sikur kurrë më parë depërtojë në opinionin ndërkombëtar më gjithë tragjedinë e saj por edhe më mesazhin e qartë së kurrë nuk do të pranojë të jetoj e nënshtruar.

Pranvera e lavdishme e vitit 1981 përfundoi sipas raporteve zyrtare më 11 persona të vrarë dhe shumë të plagosur.

Burgosjet dhe dënimet më shumë vite burg vazhdonin po thuajse gjatë gjithë vitet e 80-ta. Të maltretuarit dhe të keqtrajtuarit nga organet policore ishin aq të shumtë sa ishte e pamundur të numërohen.

Ligjet në fuqi dhe procedurat penale nuk vlenin për shqiptarët. Ishin vendimet partiake që qëndronin mbi ligjin. Shqiptarët dënoheshin për dyshimet më të vogëla dhe pa kurrfarë dëshmie.

Në burgjet jugosllave në vitet e 80-ta rreth 80% e të gjithë burgosurve politik ishin shqiptar.

Kjo dhunë e pushtetit dhe jehona e demostratave të vitit 1981 do të kën rol më rëndësi në ndërgjegjësimin e popullatës. Shtresa më e lartë e inteligjencës së Kosovës ajo akademike filloj të kthjellohej nga mesi i viteve të 80-ta dhe të rreshtohet në anën e kombit që po mohohej çdo ditë nga hegjemonizmi serb. E them kështu pasi që nga viti 1981 kur filloi diferencimi dhe dënimi i demonstratave si armiqësore në të gjitha institucionet ishte një numër i vogël i intelektualëve që patën guximin që haptas të kundërshtojnë këto vendime. Pjesa më e madhe ju nënshtrua vendimeve partiake në heshtje pa pasur kurajon të përballën më to.

Viti 1981 dhe vitet në vazhdim ndikuan në përafrimin shqiptarëve si komb dhe aspiratave të tyre kombëtare.  Do të ishte e paimagjinueshme si do të gjendej Kosova dhe shqiptarët në zhbërjen e shtetit jugosllav sikur ky përafrim të mos ishte bërë më parë e që rol vendimtar në këtë përafrim kishin demonstratat e vitit 1981. Këto demostrata treguan dhe lanë një mesazh të qartë. Nuk ka zgjidhje për Kosovën brenda Serbisë, pa marrë parasysh vështirësive dhe sakrificës në këtë rrugë të drejtë dhe amanet i shumë gjeneratave para nesh.

Pranvera e lavdishme e vitit 1981 në historinë më të re të Kosovës ishte burim frymëzimi për shumë patriot që zgjodhën rrugën e qëndresës duke përdorur të gjitha metodat e mundshme demokratike e deri të ajo më sublimja, rreshtimi në radhët  e UÇK-së për lirinë dhe pavarësinë e Kosovës.

ORË POETIKE PËR SKËNDERBEUN
19 maj 2018, Stokholm

Me nisiativën e Teuta Hazirit dhe shuquri sejdijajt krijujuesit Letrar shqiptar nga stokholmi me rrethinë në Bashkëpunim me lidhjen e shoqatave shqiptare "iliria" në suedi organisation ORIT Të VDEKJES Së HEROIT Kombëtar GJERGJ KASTRIOTI SKEDNDERBEU. Jag kommer att promovua edhe romani i parë "1803" i shkrimtarit Besim Xhelili ", jag cili jeton dhe vepron në Vjenë si dhe u shfaq edhe filmi dokumentar "Shqiptarët e Suedisë" mig skänker të Murat Regjia Mera, ip är persons i pjesë mera. Suedi, në kommer mig till Ilir Abdiun dhe z. Hydajet Hyseni , zyrtar i lartë nga Lëvizja VV e Kosovës . Veprimtarinë e përshkoi këndshëm me disa pika muzikore, maturantja Doruntina Hasani.

Fjala përshëndetëse e Shuquri Sejdijajt

Të dashur krijues dhe dashamirë të fjalës së shkruar!

Jemi mbledhur sot në Stokholm ku së bashku, krijues dhe dashamirë të fjalës së shkruar, kujtojmë me respektin më të madh figurën e heroit kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu.

Viti 2018 për botën shqiptare shënon një ngjarje të madhe kulturore duke ditur se në këtë vit u bën rrafsh 550 vjet nga vdekja e të madhit Skënderbe. Prandaj edhe është quajtur si viti i Gjergj Kastriotit Skënderbeut.

Nga historia dijmë bëmat e tij dhe të ushtarëve të tij trima kundër një perandorie që synonte gjithë Evropën.

Fusha e Pollogut, e Dibrës, e Ohrit dhe Domosdovës, grykat e luginat e Drinit dhe Shkumbinit, sidomos në vitet 1444-48, 1450-56, 1462-65, fushat e Ujit të Bardhë är hummen të, dhë të ushtrive më të rëndsishme të perandorisë osmane.

Për një çerek shekulli Shqipëria e Skënderbeu ishin bërë pengesë e çelinktë e perandorisë osmane drejt Evropës.

Si strateg e mjeshtër lufte Skënderbeu u bë i njohur dhe i nderuar edhe jasht Shqipërisë. Kështu ndodhi edhe në fushën e letërsisë.

Jo vetëm shqiptarët por edhe poet e shkrimtarë nga bota u inspiruan nga shembulltyra e Skënderbeut duke krijuar vepra të ndryshme letrare, muzikore dhe dhe nga arti për heroin kombëtar të shqiptarve.

Ai me të drejtë edhe në ditët e sotme mbetet figurë inspiruese në fusha të ndryshme.

Dhe siç u shpreh Ismail Kadare, Skënderbeu, siç ndodhë me personazhet e mëdha, mbështjell rreth vetës gjithëçka thelbësore që ka të bëjë mig kombin shqiptar dhe so e gjithë ditë ë ë qenithë ditre.

Edhe kjo veprimtari e sotme është inspirim dhe nderim për heroin tonë kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu, i lindur më 6 maj 1405 në Kruje dhe vdiq më 17 januari 1468 në Lezhë.

Pa dashur që të mbaj orë historia dua që së bashku të kalojmë në orën poetike. Gör të lexojmë poezi për Skënderbeun por edhe poezi tjera të krijuesve pjesëmarrës.

Kam nderin që në emrin tuaj të përshëndes mikun tonë të madh z. Ullam Qvick që gjeti kohë të vijë så att shkrimtarin Besim Xhelili që erdhi nga Vjena, krimimtarinë e të cilit do ta promovojmë në pjesën e dytë të saj veprimtarie.

Jag pjesëmarrjen e tire na nderuan edhe përfaqësuesit e ambasadës shqiptare në Stokholm në hem mig Ilir Abdiun. Përshëndesim edhe Sefer Shytin nga ambasada e Kosovës në Stokholm por që këtu merr pjesë në cilësinë e krijuesit letrar. Pas pak do të mbrrijnë edhe Hydajet Hyseni, politikan dhe zyrtar i lartë politik med Kosova si dhe Murat Koci nga Lidhja e Shoqatave Shqiptare Iliria në Suedi të cilët na informuan se po vonohen pack për shkaqueu.

Ju përshëndesim të gjithëve që jeni sot të pranishëm dhe uroj ta kalojmë bukur. Nga fundi i këtij aktivitet gör të shikojmë së bashku film i dokumentar "Shqiptarët e Suedisë".

Dhe tani para se të kalojmë në leximin e poezive ftoj para jush maturanten Doruntina Asani e cila do luaj në piano për të kënduar këngen O e bukura Moré.


Klicka på följande:
O e bukura Moré, këndon Doruntina Hasani

Dhe tani kalojmë në leximin e poezive që keni zgjedhë për këtë orë poetike.

Shqiptar OSEKU

KALORËSI

Réquiem ætérnam dona eis, Dómine; et lux perpétua lúceat eis.

jag.

Unë jam kalorësi i mbramë i Skënderbeut. Kur shokët e mi u tërhoqën drejt anijesh unë u fsheha pas rrapit në shesh, e mbeta. Nuk mund ta braktisja varrin tënd timzot, as në disfatë. Ata më pritën ca kohë. Pastaj kapiteni çoi një patrollë të më kërkojë në qytetin bosh. Katër veteranë pleq thërrisnin emrin tim katër herë në çdo kryq. Prehje të amshueshme jipju Zot, e dritë e përhershme i ndriçoftë: troku i kuajve të tire mbi gurë oshëtinte si meshë e vdekjes. Por rrapi im më fshehu, ashtu si më kish fshehur kur kisha qenë djalë i vogël. Dikur ata u kthyen kokëvarur, e anijet u nisën. Velat e tire tashti jenë mbledhur palë në palë të kohës, por një kujë thërrese grash e fëmijësh nga barqet e anijeve jehon ende në këtë qytet, për atë që di të dëgjo. Kuja jehon ende në veshët e mi.

2.

Osmanët mbërritën vonë pasdite, e unë vura re se se pararoja e tire ishin armiqtë tanë më të çartur, ata që flisnin arbërisht. Jag däck dallova djem fisnikësh, që i bënin nderime pashait të vet. Atë e njohta menjëherë, ndonëse ia kisha dëgjuar veç emrin, e s'e kisha parë kurrë më parë. Ishte Ballabani i Ri. Djali i Ballaban Baderës, tradhëtarit që kisha vrarë me harkor nën muret e Krujës.

3.

I ngjante të atit, e njëjta mjekërr cjapi, i njëjti shkëlqim i zgjuar në sy. Osmanët tjerë dukeshin të lehtësuar që kish marrë fund gjithçka. Disa syresh nisën të falen duke puqur tokën me ballë. Por ata tanët ishin egërsuar, pse u kish shpëtuar nga dora familja e Iskander Kainit. Ballabani i Ri pështyu ujin blu. Të shtjerrtë Allahu ty, thirri, ei vraftë reja murtadët e kufarët kudo qofshin. Unë vura re se disa nga shpura e tij në ato çaste ulën sytë e shikuan tokën. Jag kommer att hitta familjen och däcket, tatëvëllezër e amëvëllezër pleq të cilëve u kishin harruar emrat, por që rronin në kujtime të vjetra, nga koha para luftës. Një gotë qumësht. Një përqafim. Një marrje në grykë, e një puthje në faqe.

4.

Ballabani i Ri u ul në breg të detit e nisi të qante me lot, dënesë që ishin nddryrë në zemër qyshkur. Kur mbaroi, ai fshiu lotët me dorë si djalë i vogël, e nisi të falet. Bashkë me të u fal dhe shpura e tij. Pastaj ai brofti në këmbë e urdhëroi shokët, çohuni mer të prishim varrin e gjakatarit. Ndërsa osmanët tjerë po plaçkisnin qytetin e braktisur, tanët nisën të shkatërronin varrin tënd imzot. Rrapi që më kish fshehur hapi degët e veta aq sa të shoh, e imazhet i kam të djegura në retinë të syve. Ata ndanë rrobat tua në katër grumbuj, imzot, e hodhën zare për to.

3.

Atë natë, kur qyteti po kthehej në shkrumb, unë dola tinëza nga kurora e rrapit dhe u mora shpirtin të gjithë atyre që kishin marrë eshtrat e teshat tua, imzot. Të parin e therra Ballabanin e Ri. Grahma e tij e mbytur qe e shkurtë. Ai vdiq në gjumë pa arritur t'i falet Zotit për mëkatet e veta, e unë lutem që shpirti i tij të degdiset nëpër katër qoshet e ferrit gjer në ditën e gjykimit. Para se të kthehem, ktheva sytë edhe një härë të fundit, për të parë qytetin ku kisha lindur. Flakët e kishin kafshuar si demon. Trerë e tjegulla kishin rënë, e muret ishin nxirë nga bloza e shkrumbi. Vetëm rrëza e gurtë qëndronte ende, si amanet. Unë ktheva te rrapi im, e pres aty që atëhär.

4.

Nganjëherë më bëhet sikur të shoh tek kthehesh, imzot, me kalin tënd të bardhë e parzmoret që të shkëlqejnë në diell. Dhe unë të zgjas arkën e lashtë me eshtrat e rrobat tua aty. E ti qesh, si qeshje atëbotë, e më pyet ku paskam qenë kaq shekuj me radhë. Dhe unë të dem, kam pritur në hijet e rrapit të lashtë, imzot. Por kur dua të ta dëftoj vendin rrapi nuk është me, as pusi mes sheshit. E ty të bie një pikëllim mbi fytyrë. Ti zhbëhesh në ajër të rrallë, e mua më ndalet fryma.

5.

Kam parë osmanët të largohen drejt jugut, e nga jugu të vijnë grekët. Kalonin përgjatë njëri-tjetrit por pa u vërejtur, pse marshonin në kohëra të ndryshme. Kam parë serbë, gjermanë, austriakë, italianë, bullgarë, amerikanë të kalojnë këtej, në sulme e tërheqje të vazhdueshme drejt Krujës. Detta är ett sätt att trycka på den här sidan, och jag kommer inte att göra det. För att jag ska ta mig till kanë ardhur, men jag vill ha det. Om du vill veta vad du behöver är det.

6.

Nganjëherë vjen një grua e vjetër e më ofron të blej gështenja të pjekura në zjarr. Më duket sikur e njoh, nga kujtime të vjetra, nga koha para luftës. Një gotë qumësht. Një përqafim. Një marrje në grykë. Det finns inga frågor. Sa here i them se s'kam më çfarë t'i jap pos shpirtit, ajo shkrihet duke qarë.

7.

Unë jam kalorësi i mbramë i Skënderbeut. Kur shokët e mi u tërhoqën drejt anijesh unë u fsheha pas rrapit të vjetër dhe mbeta. Prehje të amshueshme jipju Zot, e dritë e përhershme i ndriçoftë: troku i kuajve të tire mbi gurë oshëtinte si meshë e vdekjes. Rrapi im më fsheh, ashtu si më ka fshehur kur isha djalë i vogël. Velat e tire tashti jenë mbledhur palë në palë të kohës, por një kujë thërrese grash e fëmijësh nga barqet e anijeve jehon ende në këtë qytet, për atë që di të dëgjo. Kuja jehon ende në veshët e mi. Dhe unë pres, imzot. Pres që ajo të mbarojë kur të kthehesh ti.

Ullmar QVICK

Kur dëgjova këngen e bukur Moj e bukura mer, këtë këngë arbëreshe që e këndoi Doruntina, më ngjalli disa kujtime sepse mu kujtuan ato fjalët e hidhura të poetit arbëresh Zef Serembe, i cili shkruante, i cili

Arbëri matanë detit na kujton,

se ne të huaj jemi te ky dhe.

Sa motë shkuan! E zemra nuk harron,

që nga Turku mbetem pa mëmëdhe...

Por nga arbreshët e Italisë kam kujtime shumë të gëzueshme e të ngrohta, nga Prishtina e nga Tirana ku jam takuar me ta; mgrohtësi, gjithëmonë me këngen në buzë kanë qenë gjatë udhëtimeve tona, në ekskursionet që kemi bërë. Por, që ta lidhim këtë me Skënderbeun nuk është e vështgirë sepse pas gjithë atyre luftrave që zhvilloi Skënderbeu, fundi i luftrave të tij u bë tragjedi sepse shumë njerëz u mërguan. Ishte mërgimi i parë masiv i shqiptarve, në Greqi dhe pastaj edhe në Italien, në viset e Kalabrisë dhe Sicilisë.

Prap se prap, shqiptarët treguan gjallëri të veçantë. Dhe kjo gjallëri sikur u përhap në Evropë. Sepse fryma e rezistencës kundër një armiku të pamshirshëm ishte diçka e madhe.

Për herë të parë dëgjova për Skënderbeun në moshën 9 vjeçare, në vitin 1943. Në një revistë suedeze ”Folket i bild” në një artikull të vogël për pullat e para shqiptare të shqiptara 13 për 13 art. titullin në suedisht Manen med bockhjälmen ( Burri me helmetë cjapi).

Dhe atëherë mësova për herë të parë, në moshën 9 vjeçare se ekziston një popull shqiptar...sikur ndodhi diçka në trurin tim dhe pra jam këtu!

Ndaj sot kam një mesazh poetik për ju :

MOS U DORËZONI!

Ai i madhi ju mësoi: Asnjëherë mos u dorëzoni!

Gjithmonë tokën e Arbërit të mbroni....

Mësimet e Tij janë me vlerë edhe sot

Por lufta me armë shumë herë është e kotë

Kur armiku përdor ato fjalë helmuese

Ta dini se gjuha është armë shkatërruese

Fjala mund t'ju bashkojë, edhe t'ju përçajë

Qoftë me mjaltë, me çelik, me rod

Po, një förcë shpërthyese qëndron në çdo germë!

Lidhni fjalën me miqësinë, besën dhe dashurinë

Vlerat e përbashkëta si trashëgim nga Skënderbeu

Janë të shtrenjta, o shqiptarë, gjuha, njerëzit, dheu!

Afërdita XANI

Në burgun e tmerrit!

Ishim shumë...

Disa prisnim të shihnim diellin në mesnatë e disa yjet në mes të detta.

Ishte minuta e 61-të e asaj malm. Kalendari shënonte datën 32.Ishte anarki.Dy plus dy nuk bënin më katër.Dielli ishte ngrirë e bora digjej.

Etja shuhej më flakë,dashuritë treteshin pa dhembje.

Ata që mbanin në duar flamuj jete, shpresa i mbante dhunshëm.Të gjithë e ndjenim se fundi po afrohej,por Vdekja mori ata që zgjodhi vetë.Ne u mësuam që mos t'i mbajmë mëri, jëduk siëshkuri; gabim ishin vetëm jetët tona!

Ne nuk mallkonim pranverën që atë vit kishte zgjedhur të mbinte gjak.

Inte vetem se ndiheshim fårsa të tepërta në këtë copë toke,që e mendonim tonën.

Ne nuk kërkonim llogari nga askush, madje as nga gjyshërit që na kishin mësuar me vite se Vdekja vjen nga vullneti i Zotit.

As ata nuk kërkonin llogari nga ne, edhe pse gjithë jetën kishin menduar se femijet

parandjejnë fatin.Ne nuk bënim as lutjet e

zakonshme, sepse ishim të bindur që pushtetin e kishte marrë Djalli.Vetëm për një gjë ishim të sigurt; se ishin kohë fort të liga që detyrimisht duhen jetuar.

Burgu i tmerrit nuk njihte moshë.

Të gjithë kishim bërë të njëjtin "faj": ekzistonim!

Vetes nuk ja mohonim dot frymën,vullneti për mos ta humbur atë qënka mbi të gjitha!

Mbaj mend se dikush rrëfente ëndrrat që priste t'i shihte, duke ditur se gjithcka mund të ishte më e sigurt se gjumi.

Dikush tjetër lutej për rrugë pafund, sepse kthimi ishte sinonim varri.

Urrejtjet rriteshin nga uji i pafuqisë.

Të gjitha ngjyrat e jetës u shendrruan atëbotë në një të zezë të vetme.

Vdekja nuk përcillej me mort e varrimi u bë privilegj.

Harruam që zëri nuk nxirrte vetëm vaj,më atë thurën edhe melodi, por jo në secilën kohë.

Ai vit nuk po mbaronte as në muajin 13-të.Ishte fund shekulli,por mund të ngjante që ai shekull të kishte edhe vitin 101-të, meqë cdo gjë duhej të kalonte kufijtë atëbotë!

Dhe kurrë nuk kuptova pse duhej të na tregonte gjithë attë egërsi ai fund Mileniumi!?

Teuta HAZIRI

Një urim

Festova kur më ishte e ndaluar

gjysma ime priste

sic pres sot

gör du det!

Gjaku im

rrodhi ne damaret e historisë

mbi Drinin e bardhe

mbi Drinin e zi

lundërojnë ëndërrat e mia!

Një dite femijet e mijë

do të marrin përgjegjien

pse shqiptaret nuk jetojnë ne nje shtet

pse kjo Shqiperi e coptuar medet!

kur do te ket vec nje Shqiperi

deri tek molla e kuqe

sic thoshte gjyshi

nga atje do ti perseris

botes ne vesh

jemi nje

simbol i dy ngjyrave

kuq e zi

gör te festoj

deri sa te driden

Bjeshket e Namuna

och Korabi

do te ngre dolli

me te gjallë

e të vdekur bashkë

för token tid

se shumë ka hequr!

Det här är ett tag

Ngado qe sylt

pas te kam,të shtrenjtë e te pergjakur

sa Kostandina pate o nënë

sa Gjergj Elez Ali

apo mos eshte dite kiameti

a jan ringjallur të vdekurit

Ti vazhdon te jesh e kuqe

se bashku frymojmë shqip

ëndërrojmë shpresojme

e gjakojm shqip

toka ime e shtrenjet...

Ibrahim ABEDINI

PRES TË LIND NJË LUAN

Pres në trojet tona të lind një luan

S´na prish punë nga cila anë

Veç le të tregohet se është kapedan

Le të jetë me tirçe apo me fustan

Duhet të lind i madh ky luan

Që çakenjtë t´i hedh më një anë

T´i përplas et´iu bëj varrë

T´i bëj silazh et´i bëj shavar

Pres me shpresë të lind luani

Le të zgjohet Ilirjani e Dardani

Pres të rritet i madh si Kostadinë

Që ta kthejë prap në kotec turqinë

Gör pres, herët nuk dua të vdes

Pa i pare të zhduken turçelit meles

Se e keqeja e kombit të pastër Arian

I vjen nga anadollakët xhon-sulltanë

Gör pressa të lind një Ali Pasha

T´i këthej helenët në baltë e mera

T´i bëj të thërrasin:Arvanit o vëlla

Që antika e vjetër t´u bjerë si tra

Do pres pa do pres të lind ky luan

Jag popullit të jet, por të jet sovran

Për kombin të rroj e të vdes si vigan

Me vegjëlinë të ndaj bukën që e hanë

Pres të lind një Aleksandër

Të bëj devër edhe shëndërr

Që Evropa e tërë ta kuptoj

Emri ”Shkup” duhet të qëndroj

Do pres të lind një Skënderbe

T´i bëj servë-sllavët hi e dhe

Shqipëtarët grusht një popull

Le të vdes pastaj i ngopur!

Skënderbeu

( autori i panjohur )

O i dashur babagjysh

Ti patjetër duhet ta dijsh

Si luftoi e cili qe

Kryetrimi Skënderbe.

…..

Shumë e shumë vite më parë,

S' kish liri për shqiptarë

Se Sulltani menjëherë

Në Stamboll na i çonte

Që ti bënte jeniçerë

Gjithë botën ta sundonte.

Në Stamboll o stor atje,

Mori dhe trimin Skënderbe

Me këtë trim e trim me fletë

Mburrej dhe Sulltani veterinär,

Se sa herë ai luftonte

Kurr nuk humbiste veç fitonte.

….

Nji kalors sipër kalit

Si shqiponjë maje malit,

Si shqiponjë e si shigjetë

Shkoi vet te Skënderbeu

Dhe i tha: O Skënderbe,

Jam shqiptarë a nuk me njeh?

Më dërgoj mëmëdheu

Jag ska inte ha Skënderbeu!

Dhe i thuaj se po vuaj

Na copton ushtri e huaj.

…..

Pa ç'u mblodhën shqiptarët

Mprehën shpatat, ngjeshën armët.

Ngjeshën armët dhe bën benë

Me kryetrimin Skënderbenë.

-Do ti themi botës mbarë,

Shipëria është e gjallë!

Ismail KADARE

PORTRETI I SKËNDERBEUT

Si ditë e plotë ai shtjellej

Jag är redo att göra det.

Një emër Gjergj e kish si diellin

Tjetrin si hënën, Skënderbe.

Dy brirë dhie kish mbi krye

Emblemë e vjetër e çuditshme

Sikur ta dinte që mes brirëve

Dy perandorë do të godiste.

Njëzet e katër luftëra bëri

Njëzet e katër vdekje theu

Çka mangut linte ditën Gjergji

Plotësonte natën Skënderbeu.

Pas vdekjes eshtrat iu ndanë

Në mijëra varre ata u shtrinë

Gjithçka të shumtë ai e pati

Të vetme kish veç Shqipërinë.

Ndoc GjETJA

Elegji pranverës

Pranvera ne mars s'ndihet e qete

Ashtu si vajza se ciles nje djale

Duke u skuqur pakez edhe vete

Paska guxuar ti thote ca fjale

Ka varur te qafa ka varur te gjoksi

Jo stolira rruaza e stema floriri

Po nje fole te vogel zogu

E nje rekeze te holle pylli

Po ju mos e shani qe marsi u çmend

Se ai eshte muaj adoleshente

Ne trup ai mban kaq gezim e dhimbje

Nga farat e luleve e sythat e pemeve.


Poezinë e Ismail Kadares dhe Ndoc Gjetja i lexoi Ana TABAKU

Edmund SPENSER  ( 1552-1599)

SONET PËR SKËNDERBEUN

Pse mburret kot e Lashta kaqë fort
Me monumentet e moçëm burrash trima,
Heronj që përmes veprave pa mort
Mahnitën botën, dhe në përrallë e rima
Çdo foshnjë i nxën? Njerëzim' i admiron
Statujat e tyre, colose të larta
Vepra triumfore q'i përshkon
E bukura me madhështit' e larta. Ja Një, që koha von'e nxor në dritë, Ndër të mëdhenjtë krah më të madhit shkon: I madh në zë, pushtet e në vetitë, Triumfe të vërtetë meriton. Kamzhik për turqit, për armiqtë rrufe - Ky libër flet për Ty, o Skënderbe! Përktheu : Skënder Luarasi

VARFÖR hyllar den fåfänga antiken så
hennes uråldriga minnesmärken av mäktiga peers, 30
Och gamla heröes,  som deras  värld skrämde med  sina stora  gärningar och fyllde  deras  barns öron? Som, hänförda av förundran över  deras  berömda lov, beundra  deras  statyer,  deras  kolosser  stora , Deras  rika triumfbågar  som  de reste, 35 Deras  enorma pyramider,  som  hotar himlen. Se! en, som senare ålder har fört fram i ljuset, Matchbar med den största av de  stora : Stor  både till namnet och  stor  i kraft och makt, Och förtjänar en mere triumferande plats. 40 Turkarnas gissel och de otrognas plåga, Dina handlingar, O  Scanderbeg , berättar denna volym 
 

Fahredin BERISHA

SKENDERBEUT – NGA SUEDIA

Skendebe, o mjekërr bardhë,

Yll i ndritur ndër Shqipëtar,

Emri yt në Shqiptari,

Gör t´përmendet mig krenari.

Sågj´t "ILIR" till Arberisë,

N´norrköping të Suedisë,

Pesqind vjet (500 vjet) e (50) pesdhjetë pas,

Po t´kujtojnë për trimëri.

Luftrat tuaja Q´lirimtare,

för lirinë och tokës arbërore,

Bashk me vëllezërit Arbëror,

Kunder Turqve Osmanli,

Me shqiponjën dykrenare,

Jan skalitë në histori.

Skenderbe o trim i rrall,

Pesqind vjet (500 vjet) e (50) pesdhjetë pas,

Emri yt mig krenari, nga pasardhësit Arbërorë,

Po përmendet për madheshti.

N´kët pjesë t´botës në suedi,

Gjaku i Arbërit është tube,

Një tregim för Skenderbeun,

Jag vemendje mig ndegjue...

N´gjuhën Shqipe dhe n´Suedishte,

Namin tënd me e kujtue,

E pastaj me këng e valle “ILIRIA” me festue.

Ullmar Qvicku, plak Suedez,

Mik Besnik I shqiptarisë,

Sikur shpata e Skenderbeut ligjeratës ja ka nis...

Flet Suedezi flokë bardhë,

mig respekte dashuri,

För heroin i kombination,

 për trimërinë e bujarinë.

Në Suedishte e në Shqip,

Flet Ullmari e krahason,

Gustav Vasen e Skenderbeun,

që luftuan për vatan.

Gör t´kalojnë edhe 5000 vjet,

Gjaku I arbërit nuk do t´shuhet,

Skenderbeun heroin tonë, gjith shqiptarët lartë e quen.

Të krishtër e mysliman, ortodox och ateist,

Skenderbeun trimin tonë,

mig respekt e mbajtën n´shpirt.

Sot n´Stockholm të Suedisë,

Prap jan djemt e arbërisë,

Emri ytë i ka bashkue,

heroizmin mig perkujtue.

Pesqind vjet (500 vjet) och pesdhjetë (50) pas,

Fëmijët e arbërit po të kujtojnë,

Larg nga trojet e arbërisë,por

Skenderbeun se harrojnë.

Nuk harrohët Qlirimtari,

Skenderbeu ish ma i pari,

Mbret i urt i arbërisë,

Që i doli zot Shqipërisë.

Sa të ket diell që nxenë kët tokë,

Sa të ket gjakë ne dej të arbrorve,

Sa t´ket miq si Ullmar Qvicku,

Skenderbeu nuk do t´harrohët.

Norrköping 2018-05-04     

Zyrafete MANAJ

LAVDI NËPËR SHEKUJ

(Gjergj Kastriotit)

Shekujt bartin lavdin e përjetshme

Degëdisur në bosulla rrugëtimesh

Jehona kontinenteve

Në një emer të përvetshem

Nga ata të Kastrijotëve.

Gjeneva, London, New York

Flasin shqip tek sheshet ku T'i shëmbëllen Skenderbeg.

Brukseli, Roma, Athina

Kryqëzime që bartin nga një pjesë historia

Të tokës së Arbërisë

Jag Ty imzot.

Aty ku ti butësisht puth horizonte

Ashpërsi betejash thurin hymne

Në Evrop ku fale besimin

Gjithëkah të ngritënë përmendore

Ty imzot.

Në lavdin tënde betohën kombe

Kryqëzohënë gjuhë

Si shpatat ndër beteja

Dhe mbi të gjitha haremet e botës

Zgjodhe fole Shqipërinë

Aty ku shpirti të fly

O Gjergj.

Entela TABAKU SÖRMAN

Kur erdha këtu u bana shqiptare

Kur erdha këtu u bana shqiptare

në Shqipëri isha shkodrane

në Shkodër isha vajza e Tabakëve

ndër Tabakë isha e llastuemja

në vedi unë isha e re

vargjet e mija valëvitnin andrra

kur erdha këtu u bana e huej

u mbështolla me flamurin kuq e zi

dhe historitë e Skënderbeut

se i hueji shkon gjithmonë

beröm

lakuriq

Shuquri SEJDIJAJ

Si thua Skënderbe?

E kaluara dhe e ardhmja

Duken är en fond

E tashmja na tremb, na shkund

Kur mendojmë nga e ardhmja

E ardhmja foli për ty

Se ti

Doje ta ndaloje të kaluaren e keqe

Të tokës atërore

Dhe e ardhmja vazhdon të pret pak si tepër

Për tokën arbrore.

Grentina KRASNIQI

Koha

Koha dha gjithëçka.

Koha morri gjithëçka.

Koha s'kuptoj gjë.

Koha nuk diti.

Nuk dha spjegim.

Koha tha gjithëçka që duhej dhe shkoj.

Dua

Dua që të ruhët historia,

Dua që gjaku i derdhur për liri

mos të harrohët kurrë

nipit tim emrin Gjergj du me ia vu.

Porosia e Flamurit

Flamuri yne valon

Gjithë ku ka shqiptarë

Jag är säker på fton

T'mos jemik t'ndarë.

Shihni – thotë flamuri

Trimin Skënderbe

Luften nuk e bëri

Për parti as fe.

Ai bashgkoi shqiptarët

Në një trup, në një gojë

S'bashku me luftëtarët

Qdo betejë e fitoi.

Vetëm urtësia

Përpara na qon

T'gjethë jemi të bashkuar

Flamuri na obligon.

/Poezi nga Muhamed Krasniqi, lexuar nga Grentina Krasniqi, në Manifestimin poetik kushtuar Skënderbeut, në Stockholm, më 19 maj 2018/

Sefer SHYTI

KRYETRIMI SKËNDERBE

Fjalë pakë e vepër madh

Se kështu duhet Atëdheu,

I dashur me miqtë, i ashpër me armiqtë

Ishte kryetrimi ynë, Skënderbeu.

Shpatë e tij prej çeliku

S'u shtrembërua asnjëherë

Mbi armikun hertig vringëlluar

Komb, Atëdhe për të shpëtuar.

Përkrenarja me brirë të dhisë

Është bërë pjesë e historisë

Për të flitet me admirim

Gjithë Europës i dha shkëlqim.

Gegë e Toskë Ai bëri bashkë

Për të mbrojtur Mëmëdhenë

Ata kishin prijës kolos

Që e thërrisnin Skënderbe.

Nga mjeshtëri dhe trimëri

Ç'u tmerruan osmanlinjtë,

Sa dhe sot po t'ua përmendësh

Ata marrin arratinë!

Hydajet HYSENI

Ndjej kënaqësi dhe ndjesi të veçantë. Kur flitet me poezi dhe vargje dhe kur kjo ndodhë në Suedinë mike, të mrekullueshme për shumëçka, për ne obliguese, përzihen paketet konceptet, edhe meridianet, edhe zonat gjeografike dhe besoni se ë shëm ë ë ë shë n jë ë shën bisedim dhe reflektim të këtillë för Skënderbeun. Dhe kur kjo ndodhë në një pjesë veriore të Evropës ke ndjesinë që je bashkë me Naimin, de Radën, Çajupin dhe pse jo , edhe me Enver Hadrin, Jusuf Gërvallën, Kadri Zekën dhe shumë. Ne na bashkon ashti ynë siç e quan Enver Gjerqeku Skënderbeun.

Unë zgjodha të lexoj një poezi timen të shkruar shumë vite më parë, të cilën e shkrova gjatë viteve të rënda të 1980-ës në ambiente burgu.Dhe dua t' me këërshëndes.

Gërmime te kota

Natë e gjatë, drapër verdhë

E shqiponjat si pa kokë

Mësynë asqerë e jeneiçerë

Ta bëjnë kështjellën rrafsh me tokë.

Sheh sulltani si bien bedenat

E si mbijnë serish nga dheu

Jo xhahil, s'varroset keshtjella

Pa u ç'rrënjosur Skënderbeu.

Gërmo, gropo tomt 500 vjet

Në shpirt, në këmbë, në tokë në re

Dhe kudo mbi dhe e nën dhe

Ku do do t' gjejnë Skënderbe

Shajnë varrmihsit e me vete thonë

Jo sultan kot e ke

Sa t' jen këto male me shqiponja

Që ngrejnë plisat përmbi re

Gör të këtë gjithëmonë në këto troje

Pjesëmarrës në Orën Poetike për Skënderbeun

Elhame Zhitia KRASNIQI

Kodi i vdekjes së shenjtë

Më än Dita ka sy...Po pres agun... Ta shoh në dritë...

Më än Nata ka vesh. Parreshtur i pëshpëris Në heshtje!

Më than Dita e mirë..shihet në mëngjes...Po pres të Largohen retë...

Ah meteorologët e mi analfabet që s'e deshifruat

Celsiusin veç kodin e vdekjes së shenjt!!!!

Deri në takimin tjetër...

Mesnata iku,

ngadal mëngjezi po çel.

Ditë e bardh pret me ardh,

Sikur akrepat kan ndërruar vend

Rrethuar me dashni e mall.

Jag vet,

Jo pse s'kam çka dem

Po ma shumë më

pëlqen të dëgjoi...

fjalë, melodi, rrahje

zemre a ndonjë

këngë,

Nga ato të moçmet e të

ombëlat shqipe.

Veç jo "Je si mjalta

nepër hoje,

en "kush

ma i pari e bani"?

Kërkoj diçka të

hareshme,

Tydligen,

det är bra.

Ato mjafton t'i

kujtoj në këto

kast,

E një drithërim

sikur ma merr

zemrën,

E ma dërgon tek ai

çasti që po afron,

Kur duar të dobësuara po fort

të lidhura për qafe

të shtërngojnë,

Ai çasti kur unë e

ajo bëhemi një!

Lamtumirë nanë,

loçka jem ..do ti

dem,

Gör të përbij lotët

që ti ruaj

përqafimet, fjalët e

dashurinë

Deri në takimin

Tjetër,

Uroj për gëzim

Utha e mbarë çika

Jag mig...

Besim XHELILI

Miku i padukshëm Ulu, mik i padukshëm të bisedojmëT´i grisim disa harta të vjetra,Këtë nëntor bashkë ta festojmëShqiponjës t´ia hapim ato kthetra. Arbëreshë e çamë i kam ftuar Plaku mjekërbardhë më porositi,Dardanë, pajonë e dalmatë të gëzuarFlamurin ta puthim që Vlora e ngriti. Mbushni rrugët, ballkonet e çatitë Plot flamuj kuq e zi të Kastriotit,Kështu tërë nëntorin përditëÇoni në vend fjalën e Zotit. "Se Zoti vetë e tha me gojë", Na porositi që moti neve Asdreni"Shqipëria do rrojë",Kur të bashkuar ne të jemi.Muhamed KRASNIQI

ARKEOLOG I VONUAR

/ Babait tim Nuhiut, mësuesit të parë në Viti të Marecit /

Kërkimet i bëra pa lodhje

në terrenin krejtësisht malor

e nën rigat rrëke

kristale të shiut veror.

Në Viti të Marecit

fillova gdhendjen e kohës

që të nuhas fidanishten tënde të dritës

të gjurmojë themelet e dijes

Edhe gurët sikur flisnin

e bjeshkët thurnin lavd

anis njerëzit kishin tretur

për të zënë vrapin rrugëve të jetës

- Po, po djalosh

ditarët që ti kërkon

kanë fokusuar rrezet

në thjerrëzat e syve pishë

në mendjeshkrirësit e kohës.

Po djalosh, po

Ai vinte me freskinë e ahishtes

e krenarinë malsore të Tugjecit

si stoli

në vatrën tonë të ngrohtë

të lagjes Vitiaj

për të mbjellur rreze drite këtu

në kopshtin e diturisë

nga adresoi dijen

anembanë Gallapit e Kosovës

Për të folur mig kontinentet

Prandaj mos u brengos

Ti arkeolog i vonuar

se Ai jeton

më tha nxënësi Yt me mburrje

kur deshta të luaj antropologun.

e ta zë kohën

Në epruvetën e kujtesës.. .

Gurrë och lumë

Shoh Kosovën të stolisur

Trandofile të qëndsiur

E buzëqeshur në faqe, në ballë

Shqiponjë krenarie, bukuri e rrallë

Rrjedhin gëzimet lumë e gurrë

Shkëlqim dritash nën flamur

Sheshi i bukur, krenari Atdheu

Kosova këtë herë, krenare ngadhnjeu

Skënderbeu hypur në kalë

Madhështi e guxim falë

Sy të etur, plot lakmi

T'përjetojnë atë mrekulli

E lakmojmë;

Drejt saj për tu nisur

Så här:

-jam duke ju pritur!

Tik-tak zemra rrah liri

Shpirtin mbush plot krenari

Në sheshin e madh atje në Prishtinë

Sa krenarë e dinjitozë

Sikur lum gëzimet vijnë

Pavarësia lojën lozë...

Në këngën e pritjes

Një diell liria qëndiste

Në këngën e pritjes

Ishte kënga e pranverave

Kënga e zgjimeve tona

Ishte edhe kënga e Gjergjit

Që u përcoll ndër breza

Nga agu në ag vazhdonte

Për të mbajtur gjallë ëndërrën

E mbi shtrat ëndërrimesh

Pranverë qëndrese e kënge u bë

Lulet e bukura mëngjesore

Ngritën kokën kah dielli...

Kruja kreshnike

Ti oj Krujë, oj kreshnike

Se det här

För heroin legjendar

Që qliroi kombin shqiptar

Për drangoin nga Arbëria

För heroin och lirisë

Që dëboi turqit nga Shqipëria

Ia dha nderin Shqiptarisë.

/ Shkruar në vitin 1968, kl. VII fillore, lexuar në manifestimin poetik kushtuar Skënderbeut, në Stockholm më 19 maj 2018 /

PROMOVIMI I ROMANIT "1803" I AUTORIT BESIM XHELILI 

PROMOVOHET NË STOCKHOLM TË SUEDISË ROMANI “1803” I AUTORIT BESIM XHELILI

Stockholm/Vjenë, - 21 maj 2018

Shkruan: Besim Xhelili

Nën organizimin e Lidhjes së Shoqatave Shqiptare në Suedi "Iliria" dhe në bashkëpunim me krijuesit dhe intelektualët shqiptarë të Stockholmit me rrethinë, u mbajt një orë letrare për 550-tëtsjet kjeit kjeit nder tëts – Skënderbeu. Jag këtë rast u promovua romani në suedisht "1803" i autorit shqiptar nga Vjena e Austrisë, Besim Xhelili. I pranishëm në këtë manifestim letrar dhe kulturor ishte përkthyesi i romanit, suedezi dhe miku i madh i shqiptarëve Ullmar Qvick.

Ashtu si edhe në shumë vende të tjera të botës ku kanë emigruar dhe janë vendosur me punë dhe me familjet e tire shqiptarët, edhe në Suedi jeton një numër i madh i bashkatdhetarëve tanë. Ata janë shumë mirë të integruar në këtë shtet, natyrisht falë kushteve të mira dhe mundësive që shteti u ka ofruar dhe ata i kanë shfrytëzuar. Për t'u integruar në rrethin ku je vendosur, nuk do të thotë ta harrosh prejardhjen dhe të heqësh dorë nga ajo që ke qenë, nga ajo se si ndjehesh brenda vetvetes dhe si të rreh pirëmra esh. Përkundrazi, shpeshherë këto tipare të mira që ata që shpërngulen i marrin me vete, ua mundësojnë të gjejnë shumë lehtë veten në shoqëritë ku janë vendosur dhe të pranohen shëknaqytet si bashëkendasit v. Pra, është për t'u përshëndetur fakti që edhe ne si shqiptarë jashtë vendlindjes tani jemi në fazën ku dimë të konsumojmë, por edhe të ofrojmë konst, kulturë, vlera, shoqytetari matheelektari tëëri

Në këtë drejtim, për nder të 550-vjetorit të vdekjes së kryeheroit tonë kombëtar Gjergj kastrioti – Skënderbeu, në kryeqytetin e Suedisë, Stockholm, u mbajt një orë përëqit me këtë qytet, dhe të tjerë të ardhur nga visa më të largëta të këtij vendi skandinav, lexuan krijimet e tire apo të shkrimtarëve të tjerë. För att organisera Shuquri Sejdijaj, një aktivist i dalluar në këtë shtet, gazetar me vite të tëra i programit të gjuhës shqipe pranë radios shtetërore suedeze, Teuta Haziri, dëshetciar, dëshetciar, dëshetciar, dëshetciar, och public ë Lidhjes së Shoqatave Shqiptare në Suedi "Iliria".

Në pjesën e parë të programit, me vargjet e tire u paraqitën krijuesit: Shqiptar Oseku, Afërdita Xani, Ullmar Qvick, Fahredin Berisha, Teuta Haziri, Entela Tabaku Sörman, Grentina Krasniqi, Elhame Tangau, Krasniqi, Elhame Zhitia, Krasni, Krasni, Krasniqi, Kadare), Shuquri Sejdijaj, Besim Xhelili dhe Sefer Shyti. Pasi dy ditë më parë kishin qenë të pranishëm në seminari me mësuesit shqiptarë në Diasporë, që mbahej në qytetin Halmstad të Suedisë, qindra kilometer lång Stockholmit, këtijen takimi iu bashtzei d takimi iu bashtzei d takimi iu bashtzei han Hazir Mehmeti, mësues nga Vjena , i cili me një fjalë rasti përshëndeti dhe përgëzoi organizatorët dhe të pranishmit.

Në pjesën e dytë u bë promovimi i romanit në suedisht të shkrimtarit shqiptar nga Vjena e Austrisë me titull “1803”. Të pranishëm ishin vetë autori dhe përkthyesi Ullmar Qvick, i cili u paraqit me një vështrim të shkurtër mbi romanin. “Kisha kënaqësinë të merrem me përkthimin e kësaj vepre të mikut tim Besim Xhelili, të cilin e njoh vetëm përmes internetit, por nga sot njihemi edhe personalisht. Om jag vill ha en romanit ngjarjes së shtjelluar, mund të dem që është një temë moderna, kryesisht i takon motivit të dashurisë, por ka edhe një zinxhir ngjarjesh dramatike, udhëtimesh, aventurash dhe. Besari, i cili jeton ën Vjenë dhe Samira, e cila jeton në Kopenhagë takohen në një aktivitetsbrev në Gjermani, dhe mes tire ka disa fërkime të ngrohta emocionale. Ky takim i shkakton trupit të Besarit disa lëvizje të shpejta, kurse edhe Samira duket gjithashtu e shqetësuar. Mirëpo, ka një ngatërresë sepse të dy janë të martuar dhe kanë familje e fëmijë. Prandaj për këtë gjë ata dy janë shumë të vetëdijshëm dhe të vëmendshëm. Mirëpo, ata komunikojnë, shprehin simpatinë ndaj njëri-tjetrit, dhe dessahirojnë të njihen më shumë mes veti. Shkëmbimet e mendimeve mes tire zënë një vend të madh në roman”, tha mes tjerash përkthyesi Ullmar Qvick. Ndërsa autori Besim Xhelili, pasi e falënderoi përkthyesin për përkthimin e romanit dhe për fjalën e tij, u shpreh gjithashtu tejet i gëzuar që tani u njoh edhe personalisht me të. Ai gjithashtu falënderoi organizatorët e këtij promovimi, si dhe të gjithë të pranishmit. “Ju jam tepër falënderues për ftesën që të jem këtu sot mes jush, në këtë orë letrare për nder të 550 vjetorit të vdekjes së Skënderbeut, ku një hapësirë ​​i keni dhënviët ed. Romani “1803” është pjesa e parë e një trilogjie, pra edhe dy pjesë të tjera të kësaj vepra i kam në dorëshkrim e sipër. Jam munduar të bëj një vepër modern, që të tërheq ta lexosh me vëmendje, që të bën kureshtar të maträtt se si vazhdon ngjarja në pjesët në vazhdim. Shumë me rëndësi është që zhvillimet dhe tematika e trajtuar, skenat dhe aventurat ta argëtojnë lexuesin dhe përfundimi fatlum mendoj se është një përshtatje e bukur në këtë drejtim. Romani është i shkruar në vetën e parë, që shpesh keqkuptohet dhe personazhi kryesor gabimisht identifikohet me autorin, që nuk do të thotë se kështu është dhe në të vërtetë. Ngjarjet dhe ndodhitë janë pjellë e imagjinatës är autorit dhe përparësi i është dhënë mendimit të lirë, lirisë së shprehjes dhe kreativitetit”, du shpreh autori Xhelili.

Në pjesën e tretë të të programit u shfaq filmi "Me shqiptarët e Suedisë", me identë dhe skelarin e Murat Kocit dhe regjinë e Arjan Melonashit.

Me disa pika muzikore këtë aktivitet të ngjeshur kulturor e larmoi me një dozë të theksuar shplodhjeje maturantja Doruntina Asani, e cila me shumë emocion këndoi këngën “Moj e bukura More”, shoqërëtuar me duarëhaanmit. Vlen të theksohet së me praninë e tire e nderuan këtë aktivitet Ambasadori i Shqipërisë në Suedi z. Ilir Abdi, z. Genti Bendo, Ministër Këshilltar, dhe znj. Rozeta Fejzulla, sekreterare i Ambasadën Shqiptare i Stockholm. 

Om du vill klicka här:
https://www.youtube.com/watch?v=662IJiZU_2s&t=157s

SHFAQJA E DOKUMENTARIT "SHQIPTARËT E SUEDISË"

Në pjesën e tretë të të programit u shfaq filmi "Me shqiptarët e Suedisë", me identë dhe skelarin e Murat Kocit dhe regjinë e Arjan Melonashit.

Integrim i suksesshëm i shqiptarëve në shoqërinë suedeze

Nga Xhavit Çitaku

Disa fjalë rreth filmit dokumentar “ Me shqiptarët në Suedi” och författare Murat Koci. Ky film është i përkthyer edhe në gjuhën angleze, që e bënë më të pëlqyer dhe më të shikuar nga të gjitha etnitetet që jetojnë në këtë vend skandinav.

Përmes pjesëmarrësve të të dy gjinive dhe shtresave të ndryshme autori në mënyrë profesionale arrinë që të paraqet para publikut shkakun e braktisjes së vendlindjes, vështirësitë me të ët cilat cilat för film ë vend të largët, si dhe ngecjet e sukseset që komuniteti shqiptar i ka arritur në shumë fusha të punës e jetës. Ishte shumë emocionuese tregimi i tire kur u ndanë nga të afërmit dhe nuk dinin se ku po shkojnë e çfarë fati në të vërtetë i priste ata në një vend që as ëndërr nuk e kanë parë. Në disa momente nga lotët e mallëngjimit që ndienin për vendin ku kanë lë, për prindër, vëllezër, motra, të afërm e farefis, nuk mund të vazhdonin tregimin e historisë së däck, j histori veto e m që jetën ku me dit edhe sa vjet përsëri ta bëjnë në Kosovën nënë, e cila tashmë gëzon pavarësinë.  

 Aksionet ndëshkuese serbe shkas për braktisjen e vendlindjes

Shkas i vetëm për të ikur në mërgim, sipas däck, ishin aksionet ndëshkuese të soldateskës serbe, të cilat pa mëshirë vranë e dogjën mijëra shqiptarë hertig përfshirë fëmijetra pleaq. Viktima të këtij regjimi är edhe të avërmit och pjesëmarrësve të këtij filmdokumentar. Njëra syresh me lot në sy tregoj vrasjen e babait të saj para dyerve të shtëpisë nga policia serbe pa e bërë asnjë faj, apo siç tha ajo, vetëm pse ishte shqiptar. Edhe të tjerët hedhen në dritë situata e ngjarje të dhimbshme. Më pas ata u përqendruan kryesisht nga periudha kur kanë arritur në tokën suedeze e deri në ditët e sotme. Secili tregim ishte i veçantë dhe mjaft emocionues. Në rend të parë, në fillim vështirësi patën për të nisur një jetë të re në një ambient i cili dallonte shumë med vendi prej nga ishin ardhur. Çdo gjë ju dukej disi e mbrapshtë dhe se në asnjë mënyrë nuk mund të paramendonin se do të mund të vazhdojnë jetën më së shumti tre muaj e lëre më përgjithmonë. Mirëpo dalëngadalë hertig vazhduar shkollimin e punësimin filloi të luhatët edhe bindja e mëhershme se kur Kosova gör të çlirohet ata do të jenë të parët që do të kthehen në vendlindjet. Në të vërtetë, disa prej këtyre protagonistëve treguan sinqeritetin që kanë në këto momente duke thënë se tash për tash nuk e kanë ndërmend të kthehen dhe se aq sa e duan Kosovën në tëndi në tën ed e cila në momentet më të vështira u doli në ndihmë dhe i shpëtoj jetën nga regjimi i Kasapit të Ballkanit, Milosheviqi. Suedia ka bërë shumë jo vetëm për shqiptarët që kanë fituar qëndrim të përhershëm këtu, por edhe ka ndihmuar në masë të madhe edhe edhe Kosovën në të gjitha processet. Mirëpo, pati edhe të tillë të të cilët theksuan se edhe pak kohë ju ka mbet që të kthehen përgjithmonë në Kosovë. Bëhet fjalë për ata që janë för pensionimit, të cilët dëshirojnë që pjesën e mbetur të jetës ta bëjnë në vendin që për ta është më i bukuri në botë. 

Dallohen si punëtorë, studentë e profesionist në shumë fusha

Shqiptarët me kohë e kuptuan se e vetmja mundësi për të ecur successshëm në të gjitha processet në të cilat po kalon ky vend , është integrimi i plotë i shqiptarëve në jetën shoqërore suedeze. Jo vetëm shembulli i folësve në dokumentar dhe i kolegëve të tire suedez, por vërtetë shqiptarët me punë arritën që të jenë shembull i mirë se si duhet me succé të japë bidrag till të e giitha fushast. Në të gjitha ambientet e punës, studimit e punës profesionale shqiptarët përmenden për të mirë nga kolegët e tyre. 

Të pranishmit përfundimin e këtij filmi dokumentar e përshëndetën me duartrokitje, ndërsa autorin Murat Koci e uruan për një profesionalizëm të treguar në këtë zhanër filmik. Fjalë miradije för att göra det möjligt för oss att göra det, men det är ett dokument som "Mig shqiptarët në Suedi".